Tweede Kamerlid Pia Dijkstra (D66) heeft haar omstreden wetsvoorstel Voltooid leven, het onderwerp waarin zij zich al jarenlang vastbijt, afgelopen vrijdag ingediend.

Waarom, en waarom nu?

Het voorstel was geparkeerd, omdat coalitiegenoten CDA en CU niets zien in zo'n wet. Er moest nader onderzoek worden gedaan. Hoe groot is die, volgens Dijkstra, 'groeiende groep' gezonde, niet-depressieve ouderen die dood willen? Hoe stabiel is hun wens? Dat gebeurde. De conclusies van de commissie-Van Wijngaarden werden eind januari bekend. Toen kwam corona. Dijkstra vond het 'ongepast' het voorstel in te dienen.

Raar argument. Als je een voorstander van de Voltooid-levenwet bent, zou je zeggen dat die tijdens corona dringender nodig was dan ooit. Tegenstanders menen, met recht, dat corona ouderen nóg kwetsbaarder heeft gemaakt. Het zittende kabinet zal de wet niet invoeren. Kennelijk wil D66 deze kluif ruim vóór de verkiezingen in de arena werpen.

Uit het onderzoek van de commissie-Van Wijngaarden bleek dat de groep die zijn leven wenst te beëindigen klein is: 0,18 procent van de 55-plussers, tienduizend mensen. Daarvan is het merendeel, 83 procent, jonger dan 75 jaar, de leeftijdsgrens die D66 voor levensbeëindiging bij gezonde mensen wil instellen. Het gaat dan om 1.700 75-plussers. Blijkbaar is het gevoel 'klaar' met het leven te zijn, ongelukkig en levensmoe, niet per se iets dat leeft bij de alleroudsten. Dat maakt de leeftijdsgrens arbitrair. Moet voor 1.700 ouderen een wet worden ingesteld die misschien bij veel meer ouderen het gevoel versterkt dat hun leven niet ertoe doet?

'Klaar met leven' is geen simpel gegeven. Rationeel vaststellen dat het mooi is geweest met het leven - klaar, strik erom, bijzetten - komt misschien weleens voor, maar zulke clear cases blijken zeldzaam. De onderzoekers concluderen dat de doodswens allesbehalve stabiel en eenduidig is; hij verandert met de dag en wordt versterkt door gevoelens van eenzaamheid en overbodigheid en angst voor aftakeling. Zo gezond zijn ze niet. Ze hebben vaak een opeenstapeling van fysieke en mentale klachten. Ze willen dít leven niet, en alleen de dood lijkt een uitweg te bieden. Zo'n wet kan hen, vrees ik, bevestigen in deze zwarte gedachte.

In 2016 stelde de commissie-Schnabel vast dat uitbreiding van de euthanasiewet onnodig was en noemde de groep gezonde ouderen met een onvervulbare doodswens 'theoretisch'. Ze concludeerde dat mensen met een opeenstapeling van klachten wél een beroep kunnen doen op de euthanasiewet en hulp kunnen krijgen van een arts. Dat is ook, nog steeds, het standpunt van artsenfederatie KNMG, die geen voorstander is van een nieuwe wet.

Het gaat ook om een principiële vraag. Is het de taak van de overheid om, zoals D66 wil, zonder tussenkomst van artsen de zelfdoding van burgers te faciliteren? En wie zijn die functionarissen, de 'levenseindebegeleiders' die D66 wil aanstellen? Wat geeft ze de wijsheid en bevoegdheid poortwachter van de dood zijn? Een hbo-studie levenseinde? Hebben zij ook de missie kandidaten op andere gedachten te brengen of doorkruist dat de doodswens?

Het lijkt mij een heilloze weg. Een goede euthanasiewet biedt mensen de zekerheid dat ze niet onnodig hoeven te lijden, maar voorkomt dat de dood een te makkelijke oplossing wordt voor een maatschappelijk probleem. Die wet hebben we. Ik hoop dat een betere ouderenzorg een hoofdthema wordt in de verkiezingsstrijd.

DOODSTRAF ONTOELAATBAAR!! Onverenigbaar met het Evangelie 

Ongeacht de ernst van het misdrijf blijft de doodstraf ontoelaatbaar omdat zij de onschendbaarheid en waardigheid van de persoon aantast. Zij is onverenigbaar met het Evangelie, verklaarde paus Franciscus tijdens de viering van de 25ste verjaardag van de publicatie van de Nieuwe Katechismus van de Katholieke Kerk.

 De uitspraak is opmerkelijk omdat de doodstraf in de katholieke traditie en in de Katechismus, ook in de laatste editie die nog tijdens het pontificaat van paus Joannes Paulus II tot stand kwam, niet "per definitie" wordt uitgesloten. Franciscus wil nu uitdrukkelijk dat de Katechismus in die zin wordt aangepast, omdat de boodschap van Jezus in de loop der tijd dankzij de levende Geest van God beter wordt verstaan.  

In de landen van de Europese Gemeenschap is dat ook in wetgeving vastgelegd. Daarbuiten nog niet overal. Daarom is het goed dat nog duidelijker geformuleerd wordt wat de katholieke geloofsovertuiging op dit punt is. (vd) 

‘Waardeloos leven bestaat niet, maar mensen kunnen zich waardeloos voelen door onverschilligheid en gebrekkige zorg. Dat voorkomen is de opdracht van een hele samenleving.’ Vonne van der Meer (schrijfster)
 
Nederland telt een grote diverse groep ouderen. Er zijn ouderen die heel vitaal zijn en met bijvoorbeeld mantelzorg en vrijwilligerswerk een grote bijdrage aan onze samenleving leveren. Tegelijkertijd moeten we onze ogen niet sluiten voor het feit dat ouderen te maken kunnen krijgen met toenemende kwetsbaarheid, zowel op fysiek, sociaal als geestelijk gebied. Deze kwetsbaarheid verdient onze bescherming. Wat ons voor ogen staat is een samenleving waarin alle ouderen van betekenis zijn. Daarvoor heeft iedereen een eigen verantwoordelijkheid. Ouderen zelf, familie, vrienden, buren, gemeenschappen, zorgverleners, gemeenten en ook de rijksoverheid.
 
Ouder worden leidt tot nieuwe vragen, ook vragen over de laatste levensfase en het levenseinde. Er zijn momenteel verschillende voorstellen om hulp bij zelfdoding mogelijk te maken voor ouderen die het leven als ‘voltooid’ zien. Over de wenselijkheid hiervan verschillen de meningen en hoeven we het ook niet eens te worden. 
 
Maar we kunnen elkaar wel vinden in de constatering dat achter de term ‘voltooid leven’ leed schuil kan gaan, dat wij kunnen verzachten zodat de wil om te leven weer de overhand neemt. Te veel ouderen hebben het gevoel dat hun leven zinloos is geworden, dat ze niet meer van waarde kunnen zijn. Het is een gedachte die opkomt in een samenleving die ouderdom vaak onvoldoende waardeert. Die naar ouderenzorg kijkt als een kostenpost. En waarin er steeds minder tijd is om echt naar elkaar om te zien.
 
Het mooie is dat we met elkaar de samenleving vormen. Het politiek breed gedragen manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ van Hugo Borst en Carin Gaemers roept op tot een verbetering van de ouderenzorg. Met elkaar kunnen we ook invulling geven aan de oproep van de Commissie Schnabel om werk te maken van de voorkoming van de beleving van ‘voltooid leven’. De commissie noemt hierbij de volgende aandachtspunten:
 
‘(..) voorbereiding op en acceptatie van ouderdom; voorkomen van eenzaamheid en ondersteunen van ouderen bij het behouden of aangaan van sociale contacten; zorgen voor een voldoende welvaartsniveau; vergroten van zelfredzaamheid; passende zorg; aandacht voor zingeving: zin leren/blijven geven aan het bestaan op hoge leeftijd; aandacht voor ouderen met een doodswens; actieve inzet op spirituele zorg; herwaardering van de (maatschappelijke) visie op ouderdom.’ (Adviescommissie voltooid leven, 2016, p.13)
 
Wij geloven in een samenleving waarin ouderen zich gezien en gewaardeerd voelen. Een samenleving waarin zij goede zorg en liefdevolle aandacht krijgen, gewaardeerd worden om wie ze zijn en waarin zij kunnen blijven meedoen. Dat is de samenleving die ons voor ogen staat. Daarbij beseffen wij dat wij niet alle problemen altijd kunnen oplossen.
 
Om die samenleving dichterbij te brengen, willen wij ons met dit manifest ‘Waardig ouder worden’ inzetten voor een samenleving waarin ouderen een volwaardige plaats hebben!
 
De initiatiefnemers: Gert-Jan Segers (fractievoorzitter ChristenUnie Tweede Kamer) Jan Slagter (bestuurder Omroep MAX) Manon Vanderkaa (directeur KBO-PCOB)
 
 Bij het Manifest horen concrete voorstellen. U vindt ze hier

https://www.christenunie.nl/l/library/download/1084583

VRAAGTEKEN (1) Een "voltooid" leven? Wie kan zeggen dat er in het leven niet dingen zijn die je zo maar overkomen? Een geluk of een ongeluk. De kunst is dan om er mee te leren leven. Dat is natuurlijk ook zo als je oud mag worden. Je probeert er het beste van te maken. Eigenlijk doe je dat trouwens ook als je jong bent. Om dat te zeggen hoef je toch niet christen te zijn en/of conservatief? Mensen die spreken over een "voltooid" leven lijken eerder eng en bang. Is het niet beter om in plaats van "voltooid" leven te blijven spreken van "lijden'" aan het leven?

 Engelse bisschoppen lanceren website over waardig sterven

De katholieke Kerk van Engeland en Wales lanceerde begin deze maand een website over waardig sterven. The artofdyingwell.org bundelt verhalen en getuigenissen over de soms pijnlijke, soms bijzondere waardige manier van omgaan met sterven en de dood.

De inhoud van de website werd uitgewerkt door een interdiocesane werkgroep, in samenwerking met ethici, beroepsmensen uit de sector van de palliatieve verzorging, aalmoezeniers en geschiedkundigen.

On)voltooid

In Nederland is er nu veel discussie over de versoepeling van de wetgeving rondom vrijwillige levensbeëindiging van voltooid leven. Een ethische discussie. bijvoorbeeld over het vaststellen van een leeftijdsgrens. Het woordje "voltooid" bungelde er maar zo'n beetje bij. Een gemiste kans voor de filosofie. Voor zelfreflectie. Hoe weetje in vredesnaam of je leven voltooid is? Hoe kunnen anderen het ooit beamen? is het niet eigen aan mensen dat ze zich, zelfs als ze de hoogste pieken  hebben bereikt en de kelk tot de bodem hebben leeggedronken, nooit volledig hebben gerealiseerd? Dat er altijd fouten. nalatigheden en gemiste kansen overblijven en nieuwe mogelijkheden, die tot nieuwe gevoelens, reacties. talenten en inzichten kunnen leiden? lk ken hoogbejaarde mensen die in objectieve zin inderdaad met alles klaar zijn en zich in een wachtkamer bevinden, hopend dat ze snel "aan de beurt" zullen zijn . Maar ook in die wachtkamer kan zich nog van alles afspelen, al is het innerlijk. AI wordt het nooit een boek. Dat hoeft ook niet. Het mooie aan het schepsel mens is nu juist dat het, net als een kunstwerk, klaar kan lijken zonder werkelijk voorgoed voltooid te zijn. Pijnlijk. Ja. Raadselachtig ook. We hebben het ermee te doen en het is precies wat ons voor elkaar zo oneindig fascinerend kan maken. Geen taak of klus die met goed resultaat beëindigd is, geen eindexamen waarna een diploma volgt Geen lkea-bouwpakket met een handleiding en een zakje extra schroefjes. Dan nog eerder Franz Schuberts symfonie “Der Unvollendete”.

Désanne van Brederode, in het Belgische Weekblad Tertio van 2 nov.2016