• Benedictijns Tijdschrift. Monniken van Egmond.
• Katholiek Leven vandaag, geloof, hoop en liefde in de katholieke kerk.
• Kerkwereldwijd, tijdschrift voor missie & dialoog . 
• Info van Katholieke Raad voor Kerk en Jodendom. 
• Missionaire Agenda 
• More. Nieuwsbrief  Stichting Thomas More: 
• Oikoumene.  Raad van Kerken Nederland. 
• Overeen, Katholieke Vereniging voor oecumene Athanasius en Willibrord. .  www.oecumene.nl 
• Perspectief, het enige digitale theologisch tijdschrift. Perspectief biedt een forum voor theologische reflectie over diverse oecumenische thema's. Perspectief wil met name jonge theologen een podium geven om hun bijdragen voor het voetlicht te brengen. Perspectief is een uitgave van de Katholieke Vereniging voor Oecumene. 
• PETRUS, Geloof, hoop en liefde in de Protestantse Kerk. 
• Pokrof, Oosterse christenen, kerken en culturen. www.oecumene.nl/Publicaties/Pokrof 
• Tertio. Geloofwaardig. Christelijk opinieweekblad. Info: www.tertio.be S
•  Tijdschrift voor Theologie.  www.tijdschriftvoortheologie.nl

Lezen over Christelijke Spiritualiteit......e.a.                                                                 

Wat ik gelezen heb? Zie hieronder.                                                                                   

Wat ik NU aan het lezen ben. Zie openingspagina van de website

Abdola, Kader, De reis van d lege flessen, Breda 2007

Beek, A.van de, Altijd dat Kruis. KokBoekencentrum Utrecht 2018

Beek,  Bram van de en Rikhof, Herwi. WIJ GELOVEN. Rooms-katholiek en protestant: één geloof. De geloofsbelijdenis van Nicea/Constantinopel uitgelegd. Kok, Utrecht 2020

Bergman, Rutger, De meeste mensen deugen. Een nieuwe geschiedenis van de mens. Uitgeverij De Correspondent. 2019. (Vijf! drukken)

Bernanos, Georges, Dagboek van een dorpspastoor, Heemstede 1937

Bianchi, Enzo, Lectio Divina. From God's Word to Our Lives. Foreword by Rowan Williams. London 2015

Bianchi, Enzo., In vrijheid en uit liefde, Monniken. De actualiteit van de traditie. Averbode 2015

Bianchi, Enzo. Words of spirituality, Exploring the inner life. Foreword by Rowan Williams, Archbishop of Canterbury. Second edition. London 2012

Borgman, Erik. Waar blijft de kerk. Gedachten over opbouw in tijden van afbraak. Baarn 2015

Broers, Arjan. Dwarsliggers in Naam van God. Mystici van Hadewijch tot Hillesum. Ten Have. Baarn 2003

Burggraeve, Roger. Hoog tijd voor een andere God. Bijbels diepgronden naar de ziel van ons mens-zijn. Leuven 2015

Chatelion Counet, Patrick. De nieuwe priesters Op onverwachte plaatsen en momenten. Zoetermeer 1999

Dartel, Geert van. Erasmus Oecumenicus. In vrijheid op zoek naar de bronnen van het geloof. Jaargang 104 van de Annalen van het Thijmgenootschap. Valkhof Pers 

Deboosere, Patrick. Lang leven de vergrijzing. Marijke Persoone. EPO Berchen 2020. tweede druk

Depuydt, An. Spiritualiteit voor rationele mensen. Spirituele ontwikkeling als sleutel bij hedendaagse problemen, van autisme tot echtscheiding. Averbode 2015

Dessin, David. God is een vluchteling. De terugkeer van het christendom in de lage landen. Polis. Kalmthout 2017

Devisch, Ignaas, Rusteloosheid, pleidooi voor een mateloos leven.  De bezige bij, Amsterdam 2017. BESTE SPIRITUELE BOEK 2017

Dlabacova, Anna. Hofman, Rijcklof. De Moderne Devotie. Spiritualiteit en cultuur vanaf de late Middeleeuwen. W.Books. Zwolle 2018

Eekhout, Marianne. WERK, BID & BEWONDER. Een nieuwe kijk op kunst en calvinisme. Dordrechts Museum 2018

Endo, Shusaku. JEZUS. HET VERHAAL VAN EEN LEVEN. Utrecht 2018

Forest, Jim. Leven met wijsheid. Een biografie van Thomas Merton. Vertaling Willy Eurlings. Eindhoven, Damon 2018

Galle, Erik. Als God zoveel jaar kan duren. Een christelijk antwoord op de ik-cultuur. Lannoo, Tielt 2010

Graaf, Beatrice. Heilige strijd. Het verlangen naar veiligheid en het eind van het kwaad.  Boekencentrum 2017 Utrecht

Gray, John, SEVEN TYPES OF ATHEISME,  Penguin House. Allen Lane. 2018. Nederlandse vertaling: ZEVEN VORMEN VAN ATHEÏSME. Een  zoektocht om het mens-zijn te begrijpen. Spectrum, Houten 2018. 

Halik, Tomás. Geduld met God. Twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven. Boekencentrum, Zoetermeer 2015

Halik, Tomas. Grün, Anselm: Geloven op de tast. Als geloof en ongeloof elkaar ontmoeten. Meinema, Utrecht 2017

Halik, Tomás: De nacht van de biechtvader, Christelijk geloof in een tijd van onzekerheid, Zoetermeer 2016

Halik, Tomás: Raak de wonden niet aan . Over niet zijn en toch geloven. Kok Boekencentrum 2018 Utrecht

Heijne, Bas: Mens/Onmens. Amsterdam 2020

Hellemans, Staf. Spiritualiteit en Mystiek in de katholieke Kerk. Lees hier de hele tekst

Hirsch Ballin, Ernst. Tegen de stroom. Over mensen en ideeën die hoop geven in benarde tijden. Querido, Amsterdam 2016

Koenen, Liesbeth. Wat je zegt gaat vanzelf. 67 opgewekte taalverhalen. Liesbeth Koenen Uitgeverij De Kring 2020

Kollaard, Sander, UIT HET LEVEN VAN EEN HOND,  Van Oorschot Amsterdam Negende druk juni 2020

Korte, Gerard de.  Geroepen tot hoop. Bouwen aan een barmhartig kerk. Kok.Utrecht 2016

Lenarduzzi, Carolina. Katholiek in de Republiek. De belevingswereld van een religieuze minderheid 1570 - 1750. Nijmegen 2019

Martin SJ, James, Een brug bouwen. Hoe de katholieke kerk en de LHBT-gemeenschap kunnen bouwen aan een relatie van respect, begrip en fijngevoeligheid. Baarn Adveniat. 2018

Meijers, Ton en Staal, Casper. De Utrechtse Catharinakerk. Matrijs Utrecht 2020

Merton, Thomas. SEEDS OF CONTEMPLATION. Humility, integrity, faith, virtue, fear, pure love, freedom, Deli New York 1956 

Merton, Thomas. Bespiegelingen van een schuldige toechouwer Damon/Eindhoven 2020

N.N.  HET BOEKJE VAN HET VOLMAAKTE LEVEN.Nieuwe NL uitgave.  In 1516 gaf Luther een rond 1300 geschreven titelloos boekje uit en gaf het de titel Eyn geystlich edles Buchleynn. Algemeen wordt het nu genoemd: Theologia Deutsch (of: Theologie Germanica). Bijleveld Utrecht 2017.hvd

Navalny, Aleksej. De boom van de hoop. Navalny in de traditie van onrecht in Rusland.  Amsterdam 2021

Otten, Willem Jan. Genadeklap. Van Oorschot, Amsterdam 2018

Otten, Willem Jan. Waarom komt U ons hinderen. Augustinus. Borges, Bresson, Chesterton, Dostojevski, Dragt, Endo, Girard, Lwis, Milosz, Pascal, Reve, Tarkovski, Vondel. Uitgeverij v.Oorschot. Amsterdam 2007

Paus Franciscus in gesprek met Thomas Leoncini. God is jong. Berne-Media 2019.

Ouaknin, Marc-Alain, God en de kunst van het vissen, Lannoo, Tielt 2016

Quartier, Thomas. Liturgische spiritualiteit. Benedictijnse impulsen. Berne Media 2013.

Quicke, Gabriël. Brug van Barmhartigheid. Halewijn, Antwerpen 2016

Schoon, Dick. Een aartsbisschop aangeklaagd in Rome. Dagboeken over het verblijf van Petrus Codde te Rome, 1700 - 1703. Inleiding en vertaling Dick Schoon. Hilversum 2019

Selawry, Alla en Verwaal, E (inl.), Filokalia, Het innerlijk gebed. Deventer 2002 (4de druk)

Senger, Basilius. Liudger, Leben und Werk. Verlag Regenberg, Münster, 1996

Slavernij en de stad Utrecht. Red.: N.Jouwe, M.Kuipers en R.Raben. Walburgpers Zutphen 2021

Spufford, Francis. Dit is geen verdediging! “Waarom het Christendom ondanks alles verrassend veel emotionele diepgang heeft”.Ten Have. 2015. zesde druk Meer info: hier

Standaert, Benoît. Spiritualiteit als levenskunst. Alfabet van een monnik. Lannoo Tielt 2010

Stockman, René. Barmhartigheid wil ik, geen offers. Halewijn. Antwerpen

Straub, Jacqueline. "Kick" de kerk uit haar coma, Berne media.2019. (zie bespreking hieronder)

Tempelman, Gerko. Ongeneeslijk religieus. Hoe God verdween uit onze wereld / mijn leven en waarom steeds meer filosofen zeggen dat - ie terug is. Gerko Tempelman. KokBoekencentrum 2018 Utrecht

Tieleman, Dirk en Heymans, Geert. Terug naar Utopia. Davidsfonds 2016

Tulkens, Joris. Thomas More. Een leven in vijf vriendschappen. Davidsfods 2016

Uden, Rob van Uden, David, gedichten. Uitgeverij van Kemenade, Breda 2018

Eduard Verhoef. Jezus in Christendom en Islam. Skandalon Middelburg 2021

Voorde, Mark van de. Vrij, Verdraagzaam, Weerbaar. Spiritualiteit van geweldloosheid. Halewijn/Pax Christi. Antwerpen, 2016, 

Vuong, Ocean. Op aarde schitteren we even. Amsterdam 2020

Wallman, James. Ontspullen - Meer leven met minder.  Kosmos Uitgevers, 2016, ISBN 9789021561288, 256 pagina’s,  20 euro. 

Wessels, Anton. Thora, Evangelie en Koran. 3 boeken, 2 steden, 1 verhaal. Kok, Kampen. 2011. Derde druk.

Wieringa, Tommy, De heilige Rita, Roman. De Bezige Bij. Amsterdam 2018

Zijl, Annette van der Zijl. Leon & Juliette. Boekenweek. 2020.

Zonderop, Yvonne, Ongelofelijk. Over de verrassende comeback van religie. Amsterdam 2018

Zwagerman, Joost, Voor alles. Gedichten. Arbeiderspers. Amsterdam 2014

Zwagerman, Joost. Wakend over God. Amsterdam 2016.2

•  "Lang leve de vergrijzing". Het boek van Patrick Deboosere heb ik uit. God, de Kerk en de katholieke sociale leer komen er niet in voor. Ook niet in de lijst van meer dan 200 titels van geraadpleegde boeken. Toch komen ze alle drie naar voren in de keuze die de auteur doet. Hij laat zien hoe verderfelijk het neo-liberalisme is. Met name Reagan en Thatcher zijn volgens hem de doodgravers van het keynesiaans economisch denken, dat heel terecht rekening probeert te houden met de zwakken en via belasting geld haalt bij de rijken om voortdurend correcties aan te brengen. De rijken worden steeds rijker en kleiner in aantal en de armen armer en groter in aantal. Er moet sprake zijn van solidariteit. Aan het slot noemt hij twee fundamentele doelstellingen:

•  a. Grenzen aan de groei respekteren. Onze planeet is begrensd. We moeten rijkdom, werk, tijd delen!
•  b. Ongelijkheidsvraagstuk oplossen. o.a. racisme
•  NB: De laatste weken is weer eens duidelijk geworden hoe dringend dat is.
•  12. Over: Seven types of atheism. In Nl.:  Zeven vormen van athesime, Een zoektocht om het mens-zijn te begrijpen.
• Zelden heb ik me zo verbonden gevoeld met een boek als dit. John Gray wordt de meest vooruitziende Britse intellectueel genoemd. Ik zou ook zeggen: de meest vernieuwende denker van dit moment. Dat het gretig gelezen wordt is duidelijk. Zijn boeken worden de laatste decennia bijna tegelijkertijd in Engels en Nl uitgegeven. Hij breekt heilige huisjes af. De grote Jesuitengeleerde Teilhard de Jardin volgt hij niet in zijn optimisme. Kern is daarbij dat Gray het optimistische geloof in menselijk vooruitgang onderuit haalt. De Verlichting heeft vaak afgebroken wat wij nu voorzichtig weer binnen halen. Zijn steeds terugkerende stelling is: waar men meende afstand van gedaan te hebben dat wordt op een a-religieuze manier enthousiast binnen gehaald in vele takken van wetenschap. Hij laat ook zien dan anti-semitisme, discriminatie nog weig bloeien, ook slavernij...Er valt nog veel te doen en....we kunnen van religies leren. 
•  "LIVING WITHOUT BELIEF OR UNBELIEF" 
•  "The God of monotheism did not die, it only left the scene for a while in order to reapper as humanity - the human species its self-realization in history, But, like the God of monotheism, humanity is a work of the imagination". Zo begint John Gray de  CONCLUSION van zijn boek: Seven types of atheism. En er staat boven: 

10. JEZUS. Hans Küng. In 1980 heb ik zijn boek: "Bestaat God?" - Antwoord op de vraag naar God in deze tijd - gelezen. Zijn antwoord was: Ja. Een mens kan ook in de 20ste eeuw rationeel verantwoord in God, zelfs in de christelijke God, geloven. Voortbouwend op wat hij schreef in "Christ sein" (1974) heeft hij het boek "Jesus" geschreven (2012). Een jaar later kwam de Nl versie. Een boek dat hij - 90 jaar oud - na al het wetenschappelijk geploeter opent met het voorwoord: Hoe ik naar Jezus toe groeide? Het eindigt met: In de navolging van Jezus Christus kan de mensen in de wereld van vandaag echt menselijk leven, handelen, lijden en sterven: in goede en slechte tijden, bij leven en dood omgeven door God en behulpzaam voor mensen. In het laatste hoofdstuk laat hij zien dat Christelijk leven is de navolging van Christus. De naam van Thomas van Kempen wordt er niet in genoemd. De titel van diens bekendste werk des te meer:"Navolging". Als een "moderne (eigentijdse) devoot" schrijft Küng over de Navolging van Christus! hvd

9. HET BOEKJE VAN HET VOLMAAKTE LEVEN. Nieuwe NL uitgave. In 1516 gaf Luther een rond 1300 geschreven titelloze boekje uit en gaf het de titel Eyn geystlich edles Buchleynn. Algemeen wordt het nu genoemd: Theologia Deutsch (of: Theologie Germanica). Nu is er onlangs bij Bijleveld (Utrecht) ook weer een Nederlandse vertaling uitgekomen. In de vertaling van Lev Mordegaai. Het heeft verwantschap met de Duitse mystiek maar m.i.ook wel met de moderne devotie en de Navolging van Christus van Thomas H.van Kempen. Het aardige is dat het 54 kapittels bevat van nog geen 3 bladzijden. Het is minder praktisch omdat het voor een ander (meer door de mystiek gevormd?)  publiek geschreven is. Ik ben benieuwd naar wat anderen ervan vinden. Bijleveld Utrecht 2017.hvd

 8. Het boek met de Titel "God is een vluchteling" heeft als toelichting: "De terugkeer van het christendom in de Lage Landen". Al bij de inleiding staat(p.10): "het Amerikaanse Pew Research Center berekende in 2012 christelijke immigranten dat er al 26 miljoen in Europa zijn, van wie de helft afkomstig van buiten Europa, tegenover 12 miljoen islamitische immigranten. Hun aanwezigheid blijft voorlopig grotendeels onopgemerkt. Het gaat om een diverse groep.....Dat zorgt ervoor dat de christelijke vreemdelingen in Europa geen bekend fenomeen zijn en door de media vaak genegeerd worden. Europeanen hebben - religieus of atheïst - een dubbelzinnige verhouding met het christendom". In 2017 werd het boek uitgeroepen tot theolgisch boek van het jaar!

BIJ DE GESCHIEDENIS VAN EUROPA BEHOORT OOK DE ISLAM. Dat wordt heel duidelijk als je dit boek leest. Het waren de Nestorianen uit Irak e.o., "die de culturele nalatenschap van de klassieke wereld - wetenschap, filosofie en geneeskunde - bewaard en vertaald hebben"(p.74) Vanaf begin  van de achtste eeuw waren de  Soenitische Omajjaden (een van de drie kaliefen na Mohammed) vanuit Irak naar het Iberisch schiereiland getrokken via Noord-Afrika. Zeven eeuwen lang (tot 1492) hebben zij driekwart van Spanje en Portugal bestuurd en ontwikkeld. Zij brachten vooral na het einde van van het Byzantijnse rijk de klassieke cultuur en wetenschap (Socrates, Plato, Aristoteles....) vanuit Bagdad (vertaald door de christelijke Nestorianen) mee en hebben bij het ontstaan van de scholastieke theologie (Thomas van Aquino) en wetenschap een grote rol gespeeld (tot1492). Vanaf het eind van de 19de eeuw brachten de Ottomanen via Turkije cultuur en wetenschap van de Islam vanuit het oosten Europa binnen. Conclusie: de Islam heeft ook een plaats in de geschiedenis van Europa.

N.B. Na een intern conflict sloten de Iraakse Nestorianen zich in de 16de eeuw bij de Kerk van Rome. Zij vormen de grootste groep Christenen in Irak: de z.g. Chaldees- of Syrisch- katholieken. Dramatisch is het aantal van hen dat gevlucht is. Zo dreigt de oudste bevolkingsgroep van Irak geheel te verdwijnen uit Irak.  

7. Erst Hirsch Ballin, Tegen de stroom.... 

Over de waardigheid van iedere mens, over vrijheid die niet zonder anderen kan, over deze bronnen van het recht, Over het geweten, Over mensen die ervoor gingen: Lodewijk Visser, Anton de Kom, Titus Brandsma, Thomas More, mensen en ideeën die hoop geven in benarde tijden.

6. Ignaas Devisch (46) schreef met ‘Rusteloosheid’, Pleidooi voor een mateloos leven.

Leven is beweging en verlangen, en daar is niets mis mee. Leve de rusteloosheid!”

Ignaas Devisch (46) schreef met ‘Rusteloosheid’ het ‘beste spirituele boek van 2017’. De Vlaamse hoogleraar pleit voor een leven vol overgave, creativiteit en verlangen. Voor drukte dus.  

N.Adine Ancher in De Limburger over het boek: De examens die hij afneemt lopen uit. Per sms én e-mail verontschuldigt Ignaas Devisch zich. Drie kwartier later dan afgesproken, drinkt de Vlaamse hoogleraar ethiek en filosofie zijn zwarte koffie in het Gentse kunstencentrum Vooruit. Die naam past bij zijn boek Rusteloosheid, dat gaat over de voordelen van een onrustig leven, en is uitgeroepen tot beste spirituele werk van 2017.  

 5. ERASMUS OECUMENICUS.

Met de ondertitel: "In vrijheid op zoek naar de bronnen van het geloof" is onder redactie van drs Geert van Dartel, directeur van de KV voor oecumene het boekje ERASMUS OECUMENICUS  uitgegeven. 2016 was een bijzonder Erasmusjaar omdat het toen 5 eeuwen geleden was dat zijn gecorrigeerde griekse vertaling van het Nieuwe Testament werd uitgegeven, het z.g. Novum Instrumentum. In het Gouds Museum werd daar een bijzonder mooie tentoonstelling aan gewijd. Terecht. Erasmus heeft in die stad zijn jonge jaren doorgebracht. Er werd ook een symposium gehouden. Erasmus Oecumenicus is daar de weergave van. Veel bekende auteurs hebben daar een bijdrage aan gelverd. Op het concilie van Trente waren de bisschoppen niet zo gesteld op die aandacht voor de griekse tekst. De latijnse vulgaattekst moest norm blijven. Des te opmerkelijk is dat nu de pauselijk nuntius een inleiding hield en de bisschop van Rome, paus Franciscus een lovende brief schreef aan de directeur van het museum. Dat maakt het boek nog meer lezenswaardig. Andere auteurs zijn: Jan Krans, Peter Nissen, Gerard de Kleijn, Herman Pleij, Ger Groot en Rob van Uden. Het is uitgegeven in de serie Annalen van het Thijmgenootschap. Jaargang 104. (vd)

4. Tieleman, Dirk en Heymans, Geert. Terug naar Utopia. Davidsfonds 2016

3. Tulkens, Joris. Thomas More. Een leven in vijf vriendschappen. Davidsfods 2016

Op 17 januari 2017 eindigde de grote en uitermate boeiende tentoonstelling "Op zoek naar Utopia" in M-Museum in Leuven.  Het is een heel bijzondere tentoonstelling in een schitterend museum. Waarom in Leuven? Omdat dankzij Erasmus het boek "Utopia" van zijn beste vriend Thomas More in 1516 bij de drukker Martens gedrukt kon worden. Het was dus in  2016 500 jaar geleden dat dit boek dat tot op de dag van vandaag zoveel invloed heeft gedrukt werd. Nog steeds is de mens op zoek naar Utopia. Er zijn nogal wat boeken verschenen rond dit jubileum. Thomas More snijdt veel onderwerpen aan die ook nu actueel zijn. Daarom heeft een aantal bekende auteurs een boek samensgesteld met als titel: "Terug naar UTOPIA"  met een eerste hoofdstuk van Herman van Rompuy, die zich daarin een groot bewonderaar van Thomas More en zijn geschriften noemt. Het boek bevat artikelen over grootgrondbezit, gezag, 6-urige arbeid voor iedereen, sociale voorzieningen, handelsbetrekkingen, wetgeving, straffen en belonen, oorlog en vrede, religieuze overtuigingen (priesterschap van vrouwen).  Er is ook een roman uitgekomen van bekende Belgische historicus Joris Tulkens. "Thomas More, een leven in vijf vriendschappen". Die vijf vrienden zijn: Erasmus, Pieter Gillis, Hendrik VIII, Thomas Cromwell en Margaret Roper - More. Wat op mij een grote indruk maakte is hoe nauw de 'ontwikkelde' door de humaniora gevormde mensen uit die tijd met elkaar contact hadden en hoe serieus het  christendom beleefd werd en er bronnenonderzoek gedaan werd. Ondanks de kritiek op de kerkelijke ambtsdragers en onderlinge verschillen...... (vd)

2. Borgman, Erik. Waar blijft de kerk.

In zijn nieuwste boek schrijft de bekende theoloog Erik Borgman: "Maar dat het Evangelie een bevrijdende boodschap is, een bron van blijdschap? Dat het de mogelijkheid geeft ook onder moeilijke omstandigheden in vreugde te leven? Vreugde om de ontmoeting met God, het gezelschap van de gezalfde Jezus, de inwoning van de heilige Geest? Geloven lijkt voor hedendaagse gelovigen vooral moeizaam en moeilijk te zijn, en NAAR DE KERK GAAN IS GAAN CONCURREREN MET DE 'LEUKE DINGEN' die hedendaagse mensen voor hun ontspanning menen te moeten doen". Erik Borgman in:  Waar blijft de Kerk. Gedachten over opbouw in tijden van afbraak .Baarn 2015.p.16

20. Straub, Jacqueline. "Kick" de kerk uit haar coma, Berne media.2019. (zie bespreking hieronder)

De uitdagende titel en het voorwoord van Dr Jos Moons S.J. spoorden mij aan om het boek te kopen en te lezen. Ik ben dan ook vol goede moed begonnen te lezen. Het werd een doodvermoeiende bezigheid. Steeds maar weer tekortkomingen van de kerk, litanie van klachten, maar geen perspectief, geen beeld van hoop, en zeker geen begrip. Op bladzijde 63 aangekomen wilde ik - wat ik nooit doe! al wegleggen: 12 maal kwam het woord "kerk", dat ook op de voorgaande pagina's frequent voor kwam. Ik dacht: blijft het zo en sloeg het boek open op p.169. Er was niets veranderd. Daar kwam het 8 keer voor. Ik had het in mijn lange leven al veel vaker gehoord dat de kerk uit haar coma moet wakker geschud worden. Als dat nu nog niet gebeurd is......Het voegt niets nieuws toe aan wat al geschreven staat of gezegd is. Voor mij een miskoop!

19. Eekhout, Marianne. WERK, BID & BEWONDER. Een nieuwe kijk op kunst en calvinisme. Dordrechts Museum 2018

Twee keer heb ik het Dordrechts Museum bezocht. Mét het boek: Werk, bid en bewonder. En natuurlijk ook met de bagage tijdens mijn studie over en mijn jarenlange betrokkenheid bij de Nederlandse oecumene. De tentoonstelling en het boek laten zien hoe groot en uniek de synode van Dordrecht was 1519. Nationaal en internatioonaal. Ook de rol van de eerste gereformeerde richtingenstrijd (remonstranten en contraremonstranten) komt goed uit de verf. Het woord Calvinisme is van latere tijd. Gereformeerd was het normale woord. Er wordt beweerd dat er geen sprake was van onderwaardering van kunstuitingen. De argumenten zijn zeker geldig maar betekenen nog niet dat je kunt zeggen dat kunst en kultuur er even sterk gewaardeerd werd als elders. Dat tot de beeldenstorm vooral door  de overheden weHrden gestimuleerd waag ik te betwijfelen. Het boek is het lezen waard! Hoewel.... je moet je uiterste best doen om een en ander te lezen. Er is voor een heel klein lettertype gekozen.

18. DAGBOEK VAN EEN DORPSPASTOOR, Bernanos, Georges, Heemstede 1937 

In augustus 1959 kocht ik in Parijs het Livre de Poche "Journal dún curé de campagne". We zijn nu 70 jaar later en nu heb ik het gelezen in NL vertaling. Daarvoor had ik het in kleine stukjes gelezen. Over de meditatie over zijn poetsende huishoudster heb ik vaak gepreekt: "Haar fout was niet dat ze het vuil bestreed, maar dat ze het wilde vernietigen". Nu heb ik het boek gelezen. Nu begrijp waaeom F.Mauriac, G.Marcel, H.de Régnier, A.Rousseax er zo lovend over zijn. Voor dit boek kreeg hij in 1936 de Grand Prix du roman de l'Académie francaise. Hij voelde feilloos aan wat er in de 20ste eeuw in Kerk en wereld zou gebeuren. (bespreking volgt hvd)

 17. DE MODERNE DEVOTIE: Spiritualiteit en cultuur vanaf de late Middeleeuwen.

Soms krijg je een boek in handen dat je in één ruk uit wil lezen. Dat was bij mij dit keer het geval. Allereerst vanwege de inhoud. Ik heb me meer en meer in het leven van Geert Grote, Florens Radewijns, Thomas van Kempen verdiept. Lees je over Erasmus, Paus Adriaan VI,  Luther, en veel van hun tijdgenoten dan kom je de broeders en zusters van het gemene leven tegen. Dit boek doet dat op een originele manier! Het mooie van dit boek is dat je in 100 mini-essays van twee pagina's een "doorkijk" hebt of een blik werpt op wat de moderne devoten in de vijftiende en zestiende eeuw heeft bezield. De congregatie van Windesheim bracht in heel Noord en Midden Europa vrouwen en mannen bij elkaar die sober en samen leefden in gemeenschappen, dagelijks het getijdengebed baden, meditatie een grote plaats gaven en zorgden voor degelijk onderwijs. De vormgeving en de illustratie verdient veel lof! Mede dankzij het vlotte taalgebruik heb ik de ruim 250 ppaginas in twee dagen kunnen. Het is een boek dat niet misstaat op je verlanglijstje met het St.-Nicolaasfeest!!! hvd.

16. Carrasco, Jesús, De Vlucht, Roman. 2013 (6 drukken), Meulenhof, Amsterdam. Vert.Arie van der Wal. Spaanse uitgave 2013.  Opvallend dat zo'n eerste roman door zovelen gelezen wordt en al zo snel vertaald werd in het NL? Een jongen vlucht weg. Ineens. Had zich naar zijn mening goed voorbereid, maar alles liep anders. Ontmoet een geitenherder, oud en ziek, die nauwelijks iets zegt. Toch klikt het tussen hen. Niemand heeft een naam, waar het 'drama''zich afspeelt is vaag. Het is er in ieder geval zeer warm. De jongen is er voor de oude man. Het enige wat hij echt wil is niet meer terug naar zijn vorige leven, al is het leven dat hij leidt nog zo hard en wreed. De wereld van die twee is gelukkig, zorgen voor je eten, de geiten verzorgen, uitkijken dat je niet ontdekt wordt, slapen, meer niet of is het toch ook zoeken naar goed en kwaad? Ja, dat zal het ook wel zijn. Dat maakt het spannend. Er wordt niet over gesproken, maar ineens is de keuze er. De herder leest al spellend de bijbel, de doden moeten begraven, geen kwaad met kwaad, de herder wil op zijn graf een kruis, de jongen blijkt het Onze Vader te kennen...De jongen weet zich niet te beheersen als hij een man zonder benen in feite doodtrapt, die hem ook tot het uiterste bracht. Na dagen zoeken naar voedsel en water voor de herder ging de man zonder benen met zijn oude volgeladen ezel en zijn hond vandoor ging en liet de jongen vastgeketend in de eeuzaamheid achter. v.d.

15. Forest, Jim, Leven met wijsheid. Een biografie van Thomas Merton. Vertaling Willy Eurlings. Eindhoven, Damon 2018
t.z.t. bespreking
citaat: Woorden van Thomas Merton in “Leven met wijsheid”: Er bestaan geen vreemden….Het was alsof ik plots de verborgen schoonheid van hun hart zag, de  diepte van hun hart waarin geen zonde, geen verlangen of zelfkennis kan doordringen, de kern van hun werkelijkheid, de persoon die ieder in Gods ogen is. Als zij zich maar konden zien zoals zij werkelijk zijn. Als wij elkaar maar altijd zo konden zien! Er zou geen oorlog meer zijn, geen haat, geen vreemdheid, geen hebzucht.....Ik vermoed dat het grote probleem dan zou zijn dat we zouden neerknielen en elkaar aanbidden... p.164.

14. Martin SJ, James, Een brug bouwen. Hoe de katholieke kerk en de LHBT-gemeenschap kunnen bouwen aan een relatie van respect, begrip en fijngevoeligheid. Baarn Adveniat. 2018

"Een brug bouwen". Een mooie titel voor een boek waarvan je allereerst moet zeggen dat het goed is dat het er is. Dat maakt de ondertitel ook duidelijk: "Hoe de katholieke kerk en de  LHBT gemeenschap kunnen bouwen aan een relatie van respect, begrip en fijngevoeligheid". Het is waarschijnlijk het eerste boek in ons taalgebied dat deze twee "gemeenschappen als onderwerp heeft". De auteur is de jezuiet James Martin, die vele jaren gewerkt heeft voor  groepen van katholieke FHBT-ers. Hij noemt ze gemeenschappen zoals de kerk ook een gemeenschap is. In ons land en in België weet ik niet van het bestaan ervan af. De auteur laat zien hoe beide gemeenschappen ver van elkaar af staan. Er moet een brug gebouwd worden, zodat van beide zijden, men op meg kan gaan om elkaar te ontmoeten. Daar zijn voor nodig: Respect, Begrip en Fijngevoeligheid. Woorden uit de Catechismus nr 2358, waar het gaat over homosexualiteit. Voor beide groepen wordt het uitgewerkt. Het vraagt anders kijken naar en denken over elkaar. 

Het boekje leest vlot en geeft aan dat er nog heel wat moet gebeuren voordat beide groepen elkaar ontmoeten. De auteur noemt in zijn inleiding een aantal voorbeelden die laten zien dat beide groepen nog ver van elkaar afstaan. Bij de herdenking van de aanslag  op een homofeest in Orlando in 2016 gebruikten maar 5 van de 250 Amerikaanse bisschoppen het woord homo in hun reacties! Er wordt naast elkaar geleefd en kent elkaar niet. 

Het tweede deel van het boekje geeft aan hoe je met elkaar door middel van bijbelteksten en vragen in groepen of persoonlijk taal en beelden kunt ontwikkelen waarmee christenen elkaar beter leren verstaan. Psalm 139 en Psalm 62 zijn voor de groep LHBT - ers van onschatbare waarde vermeldt hij. Helemaal mee eens! v.d.

 13. De levende God. Een orthodoxe catechismus.Amsterdam 2017 

Zondag 29 april is in de Nederlandse katholieke kerk de zondag van de Oosterse Kerken. Dit jaar is het thema: "Blijf in Mij, zoals Ik in u". Het wil aandacht vragen voor de vraag "Hoe zien en beleven de Orthodoxe en andere Oosterse Kerken de Eucharistie?". Het ledenblad 'Overeen' is daar ook aan gewijd. Digitaal: www.oecumene.nl  Daarin geeft Geert van Dartel een beschrijving van  het vorige jaar uitgegeven boek: DE LEVENDE GOD, een orthodoxe catechismus.  Meerdere auteurs. Nawoord van Olivier Clément. Vanuit het Frans vertaald door Jozef Wijker. 396 bladzijden. Van Dartel eindigt zijn bericht met: "In ruime zin kan de catechismus een nuttige inleiding tot het leven in Christus betekenen voor veel van onze tijdgenoten die, zelfs als ze ontwikkeld zijn, niet verder komen dan enkele afgezaagde schema's over de joods-christelijke traditie", Dat dit boek voor veel lezers ook een inleiding tot kennis van de Orthodoxe Kerk kan zijn is heden niet verwonderlijk. Alleen een bescheiden, open, aandachtige en veeleisende aanwezigheid van deze Kerk in het hart van het christelijk Westen kan, volgens mij, in deze tijd nieuwe wege openen voor oecumene." 

In n2 van jaargang 65 van Pokrof, eveneens een uitgave van de KV Oecumene, gewijd aan oosterse christenen, kerken en culturenm schrijft Johan Meijer dat de vertaler Jozef Wijker met deze uitgave de Nederlandse orthodoxe christenen een geweldige dienst bewezen heeft, En niet alleen hen!

 12. Yvonne Zonderop, ONGELOFELIJK. Over de verrassende comeback van religie, Amsterdam 2018 

 Er is in Nederland durf nodig om iets positiefs te zeggen of te schrijven te schrijven over godsdienst en kerk. Zeker als je ook nog een erkend journalist bent met een grote staat van dienst. Dat is Yvonne Zonderop. Het was voor haar niet vanzelfsprekend om te gaan schrijven over geloof en spiritualiteit als maatschappelijk thema. Een aanleiding werd de uitnodiging om in de Nieuwe Kerk van Amsterdam iets te vertellen over El Greco, de diepgelovige schilder die haar – een ongelovige vrouw – tot tranen toe bewoog. Ze besefte toen dat de christelijke cultuur al eeuwenlang in ons zit. Daarom wilde ze proberen de lege ruimte te overbruggen tussen ongelovig en gelovig zijn.  

 Wat mij getroffen heeft is het optimisme dat keer op keer naar boven komt in haar verhalen. Er is geen taboe meer als je wilt zoeken naar wortels en inspiratie. Spiritualiteit is een woord geworden dat in 1001 stromingen en levensstijlen gebruikt wordt. Ze constateert: "Als je verder kijkt dan je eigen belang, komt het spirituele al snel om de hoek kijken" en ze voegt eraan toe dat we niet moeten toelaten dat Wilders of Baudet onze christelijke culturele erfenis wegkapen, omdat christenen het er niet over hebben.  

 Er is overal een "lokroep van de transcendentie", ondanks de grote vooruitgang van het wetenschappelijk denken en kunnen. Ook in het geseculariseerde Nederland. Dat er een sterke opkomst van spiritualiteit is, is duidelijk. Zonderop beperkt zich in haar boek tot het christendom en ze beseft heel goed dat er veel religies en godsdiensten zijn en dus talloze spiritualiteiten. Interessant is de weergave van de zeven religiekenmerken van de Schotse godsdienstsocioloog Ninian Smart: rituelen, mythes en verhalen, emoties en beleving (angst, schuld, toewijding, extase), gezamenlijk waardesysteem, gedragsregels, doctrine, heilige plekken of objecten.  Na een korte uitleg ervan schrijft ze: "dat is misschien wel de kern van religieus-zijn: erin berusten dat het leven uiteindelijk niet in jouw handen ligt... Religieuze mensen vertrouwen erop dat een Hogere het uiteindelijk goed met ze voor heeft. Dat is hun bron van kracht."   

Uitvoerig wordt ingegaan op de heftige secularisatie en onze 'beroemde' verzuiling, die zowel voor gereformeerden als voor katholieken behulpzaam was bij de emancipatie van deze beide bevolkingsgroepen. De Nederlands Hervormden vormden de bovenlaag, met een brede, liberale mentaliteit. In de loop der jaren gingen gereformeerd en katholiek de verzuiling als een juk zien waar ze zich van wilden bevrijden. De verschillen werden niet meer benadrukt maar juist de overeenkomsten. Dat zou wel eens een van de grote oorzaken van de secularisatie kunnen zijn geweest. "Van een alomvattend systeem waarin je was ondergedompeld neem je niet een beetje afstand, daar breek je radicaal mee. Daarna wil je er een tijd lang zo min mogelijk mee te maken hebben. Het verklaart allicht waarom wij zo weinig hebben met ons christelijk verleden, en er zo weinig van weten - veel minder althans dan inwoners van ons omringende landen. (p.47) 

 Een ander belangrijk uitgangspunt in het boek is dat het een vergissing is te denken dat het gehele publieke domein neutraal behoort te staan ten opzichte van waarden. Als je vrijheid opvat als de mogelijkheid om vrij te zijn van bindingen en verplichtingen, eindig je in een geestelijk niemandsland. Het populisme maakt daar handig gebruik van door zich "pro forma" te beroepen op joods-christelijke waarden en zich daarom af te zetten tegen de Islam. Gelukkig zijn er mensen als Ernst Hirsch Ballin die duidelijk maakt dat 'joods-christelijk' een term is geworden die uitsluit in plaats van insluit en mensen als Frits Bolkestein die duidelijk maakt dat de rechtsstaat rust op waarden die de mens niet uit zichzelf haalt, maar die elders vandaan komen. De christelijke en humanistische moraal helpen mensen onderscheid te maken tussen goed en kwaad. De conclusie moet wel zijn dat de verzuilde samenleving wel degelijk een waardepatroon in zich herbergde. 

 Wat is dan christelijk?  

 Uitvoerig wordt in het boek daarop ingegaan. Met als centrale bijbeltekst uit Paulus'brief aan de Galaten: "Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus" 

 Jammer is dat de schrijfster in de daaropvolgende pagina's behoorlijk de mist ingaat en geen recht doet aan Erasmus en Luther en ook niet aan de maatschappelijke en politieke situatie van het zestiende-eeuwse Europa. Gelukkig komt daar weer verandering in als ze schrijft over de filosoof Jürgen Habermas, een oude, linkse, ongelovige vrijdenker, die het christendom beschouwt als grondlegger van onze huidige opvattingen over "vrijheid, sociale solidariteit, autonomie en emancipatie, het individuele geweten, mensenrechten en democratie". Overigens zou dit boek "duurzamer" geweest zijn wanneer aangegeven werd wanneer verwezen werd naar het boek waarin de gedachten van een genoemde schrijver vermeld staan.  

 In het laatste deel van het boek (p.129) komt Yvonne Zonderop terug op haar praatje over El Greco in de Nieuwe Kerk. Daar ervoer ze: "Er ligt een ruimte braak tussen geloof en uitgesproken ongeloof. Het is een uitnodiging aan creatieve geesten om deze ruimten te vullen met eigenzinnige associaties die putten uit onze gezamenlijke geloofserfenis. Daar is belangstelling voor".  

Meerdere keren wordt in die hoofdstukken benadrukt hoe sterk de spiritualiteit van jood, christen én moslim overeenstemt. Zelfs ongelovigen - zoals zij? - kunnen er steun aan hebben (p.135) 

 Conclusie:  

 ONGELOFELIJK "Over de verrassende comeback van religie" is een boek dat de moeite van het lezen waard. Het brengt je verder op een weg die je nog niet (goed) kent. Het leert je ook anders kijken naar je eigen geschiedenis en die van Europa. Het geeft een nieuwe en positieve kijk op de verzuiling. De kerk is een van de weinige overgebleven gemeenschapsruimtes waar mensen van verschillende sociale standing en met elkaar op één plek iets beleven van wat hen samenbindt. Religie hoort bij de nieuwe internationale kosmopolitische ervaring. Het is echt een verrassend boek! (p.147). hvd

11. Pastoor Martin Los (Utrecht - LeidscheRijn) schreef een boek  "Rouw op mijn dak" na het overlijden van zijn dochter...

Op 37-jarige leeftijd overleed, Rosa, de dochter van Pastoor Los. Hij schreef een boek, Rouw op mijn dak". Hij zag in zijn jonge jaren in de kerk mensen van allemaal rangen en standen bij elkaar. En een dominee die zijn best deed een goede preek te houden. Hij ging theologie studeren en werd predikant. Later maakte hij de overstap naar de Katholieke kerk.

Tijdens zijn werk heeft hij al veel te maken gehad met rouw. Zelf kreeg hij er mee te maken toen zijn dochter Rosa de diagnose longkanker stadium vier kreeg: “Toen ze zelf belde, dat vonden we al zo knap en dapper, klapten wij allemaal in. Mijn vrouw en ik heeft ze als eerste gebeld.” schrijft hij. Na een ziektebed van acht maanden overleed Rosa. Martin ging daarna met zijn vrouw naar Zeeuws-Vlaanderen. Hier kreeg hij de ingeving om het boek te schrijven. Hij wist dat 37 hoofdstukken moesten zijn, omdat zijn dochter op die leeftijd gestorven is. Meer leest u in de volgende recensie: http://bit.ly/2grc0MO   of ga naar: https://www.lichtvanchristus.nl/